Τα βασικά συμπτώματα, δηλαδή αυτά της διάσπασης της προσοχής, της δυσκολίας στη συγκέντρωση, της υπερκινητικότητας και της παρορμητικότητας παραμένουν σε μεγάλο βαθμό ο κατεξοχήν τρόπος με τον οποίο παρουσιάζεται η ΔΕΠΥ και στην εφηβεία.
Παρόλαυτα, ορισμένες ιδιαιτερότητες είναι καλό να επισημανθούν.
Σε αρκετά παιδιά, πχ έξυπνα παιδιά ή παιδιά που έχουν μεγαλώσει σε οργανωμένο περιβάλλον, η ΔΕΠΥ μπορεί να γίνει φανερή για πρώτη φορά στην εφηβεία, ενώ είχε περάσει σχετικά απαρατήρητη κατά τη διάρκεια του Δημοτικού σχολείου. Οι αυξημένες απαιτήσεις του Γυμνασίου και του Λυκείου, σε συνδυασμό με την εύκολη διάσπαση της προσοχής και τις δυσκολίες στην οργάνωση του χρόνου που έχει το παιδί με ΔΕΠΥ, οδηγούν σε προβλήματα στο σχολείο και πτώση στην απόδοση. Ακόμα και παιδιά, που είχαν λάβει διάγνωση και θεραπεία στο Δημοτικό, υπάρχει ο κίνδυνος να σταματήσουν τη θεραπεία τους πρόωρα, χωρίς να προηγηθεί αξιολόγηση από το γιατρό, διότι, εσφαλμένα, μπορεί να επικρατήσει η άποψη, ότι «τώρα που το παιδί μεγάλωσε δεν έχει ανάγκη από θεραπεία». Σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας στις ΗΠΑ, το 80% περίπου των ατόμων που χρειάζονταν φαρμακευτική βοήθεια για τη ΔΕΠΥ ως παιδιά θα την χρειαστούν και ως έφηβοι.
Η ανάγκη για σωστή αξιολόγηση και θεραπεία της ΔΕΠΥ στην εφηβεία δεν σχετίζεται μόνο με την ανάγκη το παιδί να τα πηγαίνει καλά στο σχολείο. Δύο ακόμα παράγοντες που συχνά παραγνωρίζονται είναι οι εξής:
α) Οι έφηβοι με ΔΕΠΥ κινδυνεύουν δύο με τρεις φορές περισσότερο από ότι άλλοι έφηβοι στο να κάνουν κατάχρηση οινοπνευματωδών ποτών και να αρχίσουν να χρησιμοποιούν ψυχοτρόπες ουσίες.
β) Οι έφηβοι με ΔΕΠΥ λόγω της παρορμητικότητας τους και της αγάπης τους για τον κίνδυνο και το διαφορετικό, καταφεύγουν συχνά, χωρίς να το πολυσκεφτούν, σε ανώριμες κοινωνικές συμπεριφορές με τις συνεπακόλουθες συνέπειες.
Συνήθως, ένας συνδυασμός φαρμακοθεραπείας και ψυχοθεραπείας φέρνει και τα καλύτερα θεραπευτικά αποτελέσματα.
Σημείο κλειδί για την επιτυχή θεραπεία της ΔΕΠΥ στην εφηβεία είναι η εξασφάλιση της συνεργασίας και της "συμμαχίας" του εφήβου. Τον έφηβο τον απασχολεί πολύ η ανάπτυξη της προσωπικής του ταυτότητας, της αυτονομίας του και της αυτοπεποίθησής του. Ο έμπειρος θεραπευτής, αλλά και ο γονιός θα πρέπει να σεβαστεί τα παραπάνω ώστε να εξασφαλίσει τη συνεργασία του παιδιού.
Ορισμένες σημαντικές συμβουλές για τους γονείς είναι οι εξής:
- Η φαρμακευτική αγωγή είναι ασφαλής και προσφέρει σημαντική βοήθεια, αλλά δεν πρέπει να πιέζετε τον γιατρό για μεγάλες δόσεις.
- Ο έφηβος χρειάζεται, ακόμα και σε αυτήν την ηλικία, ξεκάθαρα μηνύματα, όρια και επίβλεψη.
- Υποστηρίξτε δραστηριότητες μέσα από τις οποίες ο έφηβος θα αντλήσει προσωπική ικανοποίηση και αξία (σπορ, μουσική, τέχνες κλπ).
- Ανταμείψτε την καλή συμπεριφορά.
- Θέστε συνέπειες για την ανεπιθύμητη συμπεριφορά.
- Περάστε ποιοτικό χρόνο μόνοι σας με το παιδί σας, άσχετα με την απόδοσή του στο σχολείο.
- Βεβαιωθείτε ότι ο έφηβος ακολουθεί ένα ισορροπημένο πρόγραμμα διαβάσματος, ψυχαγωγίας και ξεκούρασης με πολλές ώρες ύπνου το βράδυ και σωστή διατροφή.
- Θέστε σαφείς κανόνες και όρια στη χρήση της τηλεόρασης, του υπολογιστή, του κινητού τηλεφώνου, της ταμπλέτας και παρεμφερών συσκευών. Βεβαιωθείτε ότι όλα αυτά είναι σβηστά τουλάχιστον μία ώρα πριν την ώρα του βραδινού ύπνου.
Δρ. Βούρδας Απόστολος, MRCPsych, CCST Παιδοψυχίατρος