Κουραστήκατε να ασχολείστε με τις απόψεις των άλλων για τη Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/ Υπερκινητικότητας (ΔΕΠ-Υ);
Μάθετε πώς οι ενήλικες με τη διαταραχή και οι γονείς παιδιών με ΔΕΠ-Υ μπορούν να αγνοήσουν το στίγμα και ανακαλύψτε επίσης την καλύτερη στιγμή για να πείτε στους δικούς σας για τη διάγνωσή σας.
Δεν υπάρχει τίποτα ντροπιαστικό στο να έχεις ΔΕΠ-Υ ή τουλάχιστον δεν θα έπρεπε να υπάρχει. Αλλά στην κοινωνία μας, οι άνθρωποι που έχουν τη διαταραχή θεωρούνται κατά κάποιο τρόπο "ελαττωματικοί", κάτι που είναι σαφώς αναληθές.
Μπορεί να αποφευχθεί αυτό το στίγμα; Πώς μπορούν τα παιδιά και οι ενήλικες με ΔΕΠ-Υ να αποφύγουν να γίνουν θύματα γελοιοποίησης, περιφρόνησης ή διακρίσεων; Ο Carl Sherman, PhD του ADDitude, έθεσε αυτές και άλλες ερωτήσεις στον Stephen Hinshaw, PhD, συγγραφέα του βιβλίου The Mark of Shame: Stigma of Mental Illness and an Agenda for Change. Ο Dr. Hinshaw, ο οποίος είναι ο πρόεδρος του τμήματος ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας Berkeley, έχει κάνει πρωτοποριακή έρευνα για τη ΔΕΠ-Υ και τους τρόπους με τους οποίους επηρεάζει τα παιδιά και τους εφήβους.
Γιατί η ΔΕΠ-Υ φέρει στίγμα;
Παρά τα στοιχεία που αποδεικνύουν το αντίθετο, πολλοί άνθρωποι εξακολουθούν να μην πιστεύουν ότι η ΔΕΠ-Υ είναι μια πραγματική ιατρική κατάσταση. Τη θεωρούν ως δικαιολογία για προχειρότητα ή τεμπελιά. Το γεγονός ότι τα συμπτώματα της ΔΕΠ-Υ φαίνεται να έρχονται και να φεύγουν, ανάλογα με την κατάσταση, απλώς τροφοδοτεί την περιφρόνηση των αμφισβητιών. Λένε ή σκέφτονται πράγματα όπως: "Γιατί δεν μπορείς να συγκεντρωθείς; Είσαι μια χαρά με ορισμένους φίλους - πώς γίνεται να μην μπορείς να κάτσεις κάτω και να κάνεις τα μαθήματά σου;".
Ένας άλλος παράγοντας είναι το ευρέως διαδεδομένο αρνητικό συναίσθημα σχετικά με τη χρήση ψυχιατρικών φαρμάκων. Τα τελευταία χρόνια, έχει αυξηθεί κατακόρυφα ο αριθμός των ατόμων, που λαμβάνουν φάρμακα για τη ΔΕΠ-Υ. Ορισμένοι αναρωτιούνται αν αυτή η αύξηση είναι δικαιολογημένη.
Τέλος, το γεγονός ότι η ΔΕΠ-Υ μπορεί να υπονομεύσει τις ακαδημαϊκές επιδόσεις επιδεινώνει το στίγμα. Η κοινωνία μας φαίνεται να πιστεύει: "Αν οι βαθμοί σου είναι κακοί, δεν αξίζεις και πολλά". Αυτό ισχύει ιδιαίτερα αν η αιτία της κακής επίδοσης είναι κρυφή, όπως συμβαίνει με τη ΔΕΠ-Υ.
Τι προβλήματα προκαλεί το στίγμα της ΔΕΠ-Υ;
Υπάρχουν προφανή πράγματα, όπως τα κοινωνικά προβλήματα και οι διακρίσεις στο χώρο εργασίας. Αλλά η μεγαλύτερη επίπτωση συχνά προέρχεται από τον αυτοστιγματισμό - όταν δηλαδή τα άτομα με ΔΕΠ-Υ εσωτερικεύουν αρνητικά στερεότυπα.
Κατά τη διάρκεια της έρευνάς μου, γνώρισα εκατοντάδες παιδιά που έχουν ΔΕΠ-Υ και έχω ακούσει πολλά να λένε πράγματα όπως: "Δεν μπορώ να τα καταφέρω" ή "Δεν είμαι κατάλληλος για το σχολείο". Το στίγμα έχει αλλοιώσει τόσο πολύ τα κίνητρά τους, που έχουν εγκαταλείψει ακόμη και την προσπάθεια να επιτύχουν.
Η άλλη πλευρά του αυτοστιγματισμού είναι η άρνηση. Σκέφτεστε τα στερεότυπα της ΔΕΠ-Υ και σκέφτεστε: "Δεν είμαι εγώ αυτός". Δεν θέλετε να έχετε καμία σχέση με μια τέτοια ντροπιαστική ταυτότητα.
Τα άτομα με ΔΕΠ-Υ τείνουν να δυσκολεύονται να δουν τον εαυτό τους ρεαλιστικά και η επιθυμία να αποφύγουν τις διακρίσεις το κάνει ακόμα πιο δύσκολο. Για παράδειγμα, αν πιστεύετε ότι η ανάγκη για φαρμακευτική αγωγή αποδεικνύει ότι κάτι δεν πάει καλά με εσάς, τότε η μη λήψη της φαρμακευτικής αγωγής "αποδεικνύει" ότι δεν έχετε τίποτα προβληματικό.
Ποιος επηρεάζεται περισσότερο από το στίγμα;
Το στίγμα μπορεί να είναι δύσκολο για οποιονδήποτε έχει ΔΕΠ-Υ, αλλά το βάρος πέφτει περισσότερο στα κορίτσια και τις νεαρές γυναίκες. Οι άνθρωποι εξακολουθούν να θεωρούν τη ΔΕΠ-Υ ως ένα αποκλειστικά ανδρικό πρόβλημα. Σύμφωνα με αυτό το στερεότυπο, αν ένα κορίτσι εμφανίζει χαρακτηριστικά της ΔΕΠ-Υ, πρέπει πραγματικά να πάει κάτι στραβά με την ίδια.
Κάτι παρόμοιο μπορεί να λειτουργεί και με τους ενήλικες. Δεδομένου ότι η ΔΕΠ-Υ θεωρείται συνήθως ως μια παιδική διαταραχή, οι ενήλικες, που την έχουν ή ισχυρίζονται ότι την έχουν, μπαίνουν σε υποψίες. Το σκεπτικό φαίνεται να είναι: "Είτε το επινόησες για να αντισταθμίσεις τις αποτυχίες στη ζωή σου, είτε κάτι δεν πάει καλά με σένα".
Τι πρέπει να κάνετε αν ακούσετε ένα περιφρονητικό σχόλιο για τη ΔΕΠ-Υ;
Μια αυστηρή, αλλά ευγενική συζήτηση με το άτομο που κάνει το σχόλιο, συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό στην ευαισθητοποίηση.
"Έχω ΔΕΠ-Υ", θα μπορούσατε να πείτε, "και είναι εξίσου πραγματική με άλλες ιατρικές καταστάσεις". Ή θα μπορούσατε να πείτε: "Δουλεύω σκληρά και βάζω στοίχημα ότι δεν έχετε ιδέα πόσο αποθαρρυντικό είναι για μένα να ακούω ένα τέτοιο σχόλιο".
Τι άλλο μπορούν να κάνουν τα άτομα με ΔΕΠ-Υ για να εξουδετερώσουν τις επιπτώσεις των στερεοτύπων;
Όσο περισσότερο συνειδητοποιείτε τα στερεότυπα, τόσο πιο εύκολο είναι να αναγνωρίσετε πότε σας επηρεάζουν.
Φυσικά, είναι επίσης σημαντικό να αναγνωρίζετε ότι η αρνητική ανατροφοδότηση για τον εαυτό σας είναι ενίοτε έγκυρη - και πολύτιμη. Αν πιστεύετε ότι όλη η κριτική που σας ασκείται είναι αποτέλεσμα στερεοτύπων, θα έχετε λιγότερα κίνητρα να αναζητήσετε την κατάλληλη θεραπεία.
Η ανάληψη θετικής δράσης (ακτιβισμός υπέρ της αναγνώρισης της διαταραχής π.χ.) είναι ένας άλλος τρόπος, για να αποφύγετε τις αρνητικές επιπτώσεις των στερεοτύπων. Το να συμμετάσχετε με άλλους στον αγώνα για την εξάλειψη των διακρίσεων είναι ενδυναμωτικό. Έτσι, όταν συναντάτε προκατειλημμένες, υποτιμητικές απεικονίσεις των ατόμων με ΔΕΠ-Υ στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, γράψτε μια επιστολή στους υπεύθυνους για αυτές τις απεικονίσεις.
Αν δεν συμμετέχετε ήδη σε ομάδες υπεράσπισης των δικαιωμάτων των ατόμων με ΔΕΠ-Υ, όπως το CHADD, το ADDA και το ADHD Hellas, σκεφτείτε να συμμετάσχετε. Ή επικοινωνήστε με τους εκλεγμένους αντιπροσώπους σας για να τους ζητήσετε να εξετάσουν τις αναγκαίες αλλαγές πολιτικής, όπως η ισοτιμία. Αυτό σημαίνει να τεθεί η ασφαλιστική κάλυψη για προβλήματα ψυχικής υγείας, όπως η ΔΕΠ-Υ, σε ισότιμη βάση με την κάλυψη για σωματικές ασθένειες.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς για να βοηθήσουν στην προστασία των παιδιών τους με ΔΕΠ-Υ;
Εάν είστε γονέας ενός παιδιού με ΔΕΠ-Υ, βεβαιωθείτε ότι το παιδί σας κατανοεί τι σημαίνει αυτό. Η ΔΕΠ-Υ δεν πρέπει ποτέ να χρησιμοποιείται ως δικαιολογία, αλλά σαν εξήγηση γιατί το παιδί σας δυσκολεύεται να κάνει ορισμένα πράγματα και γιατί μπορεί να πρέπει να δουλέψει λίγο πιο σκληρά από άλλα παιδιά για να έχει τα ίδια αποτελέσματα.
Βεβαιωθείτε ότι το σχολείο του παιδιού σας κατανοεί ότι η ΔΕΠ-Υ είναι μια πολύ πραγματική διαταραχή - και ότι είναι νομικά υποχρεωμένο να παρέχει προσαρμογές (βλ. Νόμος 3699/2008)
Πώς ή πότε πρέπει να αποκαλύψετε τη διάγνωση της ΔΕΠ-Υ;
Πρόκειται για ένα δίλημμα. Αν αποκρύψετε το γεγονός ότι έχετε ΔΕΠ-Υ, αποφεύγετε την ετικέτα ΔΕΠ-Υ και τις διακρίσεις στις οποίες μπορεί να οδηγήσει. Ωστόσο, διακινδυνεύετε ένα είδος έμμεσης διάκρισης. Οι άνθρωποι, που παρατηρούν ότι είστε ανοργάνωτος, παρορμητικός ή ξεχασιάρης μπορεί να υποθέσουν ότι είστε απλώς αγενής ή τεμπέλης.
Πότε είναι η κατάλληλη στιγμή να μιλήσετε στο αφεντικό σας για τη ΔΕΠ-Υ σας; Πότε να το πείτε σε έναν νέο φίλο; Είναι μια απόφαση κρίσης και ο χρόνος είναι κρίσιμος. Εάν ο εργοδότης σας έχει τη φήμη ότι είναι καλός στην παροχή διευκολύνσεων, για παράδειγμα, μπορείτε να θίξετε το θέμα. Διαφορετικά, ίσως είναι καλύτερα να το κρατήσετε κρυφό, τουλάχιστον μέχρι να εδραιωθείτε στη δουλειά σας. Η συμβουλή ενός θεραπευτή ή συμβούλου μπορεί να είναι χρήσιμη.
Δεν χρειάζεται να λέτε σε όλους ότι εσείς ή ένα αγαπημένο σας πρόσωπο πάσχει από ΔΕΠ-Υ. Αλλά αν αισθάνεστε ότι δεν πρέπει να το πείτε σε κανέναν, σπαταλάτε ενέργεια - και μειώνετε την πιθανότητα να λάβετε θεραπεία.
Η μυστικότητα τροφοδοτεί το αίσθημα της ντροπής. Καλύτερα να αναζητάτε ανθρώπους και μέρη, που καθιστούν τη μυστικότητα περιττή και να ανοίγεστε.
Πηγή: “Coping With the Stigma of ADHD”, άρθρο του Carl Sherman, Ph.D. στο ADDITUDE
Μετάφραση/Απόδοση: Ομάδα Εθελοντών – Φοιτητών ADHD Hellas
